اینکه مهریه چیست و هر آن چیزی که درمورد مهریه باید بدانید موضوع مقاله پیش روست. مهریه که به آن صداق نیز گفته میشود، پولی است که در زمان عقد نکاح تعیین میشود و مرد باید به زن بپردازد یا تعهد پرداخت آن را در آینده بدهد. در اسلام، مهریه حق قانونی و شرعی زن است و مرد موظف به پرداخت آن است. میزان مهریه به توافق بین زن و مرد بستگی دارد و میتواند هر چیزی باشد که ارزش مالی داشته باشد؛ مانند ملک، زمین، طلا، سکه یا هر چیز دیگر مانند آن. در صورت طلاق، نحوه پرداخت مهریه به نوع طلاق و شرایط آن بستگی دارد که مرد موظف به پرداخت آن در زمان تعیین شده است و اگر در آن زمان نتواند بپردازد دچار مجازات از طرف دادگاه میشود. مهریه در ایران موضوعی پیچیده و دارای ابعاد مختلف فرهنگی و حقوقی مختلف است که در این مقاله سعی کردیم مفهوم مهریه را برای شما راحت‌تر کنیم تا بتوانید به شناخت بیشتر و بهتری از آن برسید. پس برای درک بهتر از مفهوم و موضوع مهریه با ما همراه باشید.
مهریه چیست؟
ماهیت مهریه در ایران و اسلام دارای جنبه‌های گوناگونی است که درک عمیق آن نیازمند بررسی دقیق از زاویه‌های مختلف فقهی، حقوقی و اجتماعی است.
مهریه در وهله اول تعهدی مالی است که توسط شوهر برای همسرش در عقد نکاح تعیین و تصویب میشود. این مهریه جنبه‌ی الزامی دارد یعنی پرداخت آن الزامی است مگر در مواردی که همسر از مهریه خود بگذرد.
در حقیقت مهریه حقی است که زن در برابر تمکین و اطاعت از شوهر خود میگیرد. این حق در اسلام و ایران به رسمیت شناخته شده است و زن در صورت مطالبه میتواند آن را از شوهر خود دریافت کند.
دسترسی سریع به وکلای برگزیده : ۱۰ تا از بهترین وکیل خانواده در کرج 💎
همچنین مهریه میتواند به عنوان پشتوانه مالی از پیش تعیین شده برای زن خصوصاً در زمان طلاق و جدایی از شوهر خود به حساب آید. این امر تا حدودی خیال زن را راحت کرده تا نگرانی چندانی برای آینده خود نداشته باشد.
علاوه بر آن مهریه میتواند به عنوان عامل بازدارنده برای طلاق به حساب آید. زیرا مردان در صورت طلاق، موظف به پرداخت مهریه به همسر خود هستند و همین عامل میتواند جلوی از طلاق بی‌دلیل و بیهوده توسط مرد جلوگیری کند.
در نهایت مهریه میتواند به عنوان ارزش و اعتبار برای زن در جامعه باشد. تعیین مهریه مناسب برای زن، نشان دهنده اهمیت او در جامعه است. جوری که نشان دهنده شأن و منزلت او در نزد افراد میشود.
مهریه در قانون ایران
مهریه در قانون ایران از ابعاد مختلف مورد بررسی قرار گرفته است. در ادامه مطلب به بررسی هرکدام خواهیم پرداخت:
1. قانون مدنی:
- مواد 1080 تا 1101:
این مواد احکام کلی مربوط به مهریه، از جمله مفهوم، انواع، ضمان، نحوه پرداخت، و طرق مطالبه مهریه را بیان می‌کنند.
- ماده 1144:
این ماده مقرر می‌دارد که در صورت فوت شوهر، قبل از پرداخت دیون دیگر، مهریه زن از ماترک او پرداخت خواهد شد.
2. قانون حمایت خانواده:
- ماده 17:
این ماده در خصوص نحوه توقیف اموال شوهر برای پرداخت مهریه در زمان طلاق به درخواست زن، مطالبی را بیان می‌کند.
- ماده 19:
این ماده در خصوص شرایطی که زن مستحق مهریه کامل نیست، مانند طلاق از جانب زن بدون دلیل موجه، مطالبی را بیان می‌کند.
3. قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی:
- ماده 2:
این ماده مقرر می‌دارد که مهریه از جمله دیون ممتاز بوده و در صورت اثبات، از اموال نقد و منقول و غیرمنقول محکوم علیه قابل وصول است.
4. تغییرات اخیر در قوانین مهریه:
- در سال 1396، ماده 1144 قانون مدنی اصلاح شد و مقرر گردید که در صورت فوت شوهر، مهریه زن تا 114 سکه یا معادل آن طلا و یا تا یک سوم ماترک، از ماترک او پرداخت شود.
- در سال 1398، آیین‌نامه نحوه اجرای ماده 17 قانون حمایت خانواده مصوب شد که در آن نحوه توقیف اموال شوهر برای پرداخت مهریه در زمان طلاق به درخواست زن، به طور دقیق مشخص شده است.
انواع مهریه
در قانون ایران انواع مهریه شامل:
1. مهریه عندالمطالبه:
در مهریه عندالمطالبه زن هر زمان که بخواهد میتواند مهریه خود را از شوهر مطالبه کند. نیازی به اثبات تمکین توسط زن نیست. در صورت فوت شوهر، مهریه عندالمطالبه از ماترک او پرداخت میشود.
2. مهریه عندالاستطاعه:
در مهریه عندالاستطاعه شوهر فقط زمانی موظف به پرداخت مهریه است که توانایی مالی داشته باشد. زن باید تمکین خود را به شوهر اثبات کند. در صورت فوت شوهر، اگر ماترک او کافی نباشد، مهریه عندالاستطاعه به دِین تبدیل میشود و در صف سایر دیون پرداخت خواهد شد.
انواع دیگر مهریه شامل:
- مهریه معین:
مهریه‌ای است که در عقد نکاح به طور مشخص تعیین میشود، مانند 14 سکه، 100 گرم طلا و یا مبلغی پول.
- مهریه غیرمعین:
مهریه‌ای است که در عقد نکاح به طور مشخص تعیین نشده و بر اساس عرف و عادت یا مهرالمثل تعیین میشود.
- مهرالمثل:
مهریه‌ای است که در صورت عدم تعیین مهریه در عقد نکاح یا در برخی از موارد خاص دیگر، به زن تعلق میگیرد.
- مهرالمتعه:
مهریه‌ای است که در نکاح دائم و در شرایطی که زن از تمکین خودداری کند به او تعلق میگیرد. مهرالمتعه توسط دادگاه و با توجه به وضعیت زن و شوهر تعیین میشود.
کسب اطلاعات بیشتر از : ۱۰ تا از بهترین وکیل طلاق در کرج
تعیین مقدار مهریه
تعیین مقدار مهریه در ایران امری سلیقه‌ای است و هیچ مقدار مشخصی برای آن وجود ندارد. با این حال عواملی که در تعیین مقدار مهریه نقش دارند، عبارت‌اند از:
- سن: به طور کلی برای دختران جوان‌تر، مهریه بیشتری در نظر گرفته میشود.
- سلامتی: در واقع اگر زن از سلامتی کامل برخوردار باشد، طبق معمول مهریه او نیز بیشتر خواهد شد.
- وضعیت شغلی و تحصیلی: زنانی که تحصیلات عالیه دارند و از جایگاه شغلی بالایی برخوردار هستند، معمولاً از مهریه بالاتری برخوردار می‌شوند.
- زیبایی: در همه فرهنگ‌ها زیبایی یکی از اصلی‌ترین ملاک‌ها برای تعیین مقدار مهریه است.
- تمکن مالی خانواده: معمولاً هرچه خانواده زن از وضعیت مالی بیشتری برخوردار باشد، مهریه زن هم بیشتر خواهد شد.
تعدیل مهریه‌های ریالی
تعدیل مهریه‌های ریالی در ایران یکی از سخت‌ترین و پیچیده‌‌ترین موضوعات قابل بحث است. در این موضوع دیدگاه‌های مختلفی وجود دارد که هرکدام از آنها را جداگانه بررسی می‌کنیم.
- دیدگاه مواق تعدیل:
برخی از فقها معتقدند که با توجه به قاعده “لاضرر و لا ضرار فی الاسلام”، در صورتی که کاهش شدید ارزش پول اتفاق بیافتد، زوج میتواند درخواست تعدیل مهریه نماید. استدلال‌ها بر این اساس است که مهریه در زمان مشخص دارای ارزشی خاص بوده و با گذشت زمان این ارزش کمتر و کمتر میشود و مرد باید به سختی بیشتری بیوفتد. مطابق ماده 1152 قانون مدنی، هرگاه مهریه وجه نقد باشد و تعهد آن به وجه نقد باشد، زوجه می تواند در صورت تأخیر در پرداخت، از زوج مطالبه خسارت دیرکرد به نرخ روز را بنماید.
- دیدگاه مخالف تعدیل:
برخی دیگر از فقها بر این باورند که مهریه دینی است که زوج موظف به پرداخت آن است و راه گریزی نیست و این تعهد در واقع تعهد به مثل است نه تعهد به قیمت. در حقیقت زوج موظف است همان مقدار پول یا سکه‌ای که در زمان عقد تعیین شده را پرداخت کند. حتی اگر ارزش آن در این زمان کمتر شده باشد برخی از حقوق‌دانان نیز معتقدند که ماده 1152 قانون مدنی می‌گوید که زوج موظف به مطالبه خسارت دیرکرد است و ارتباطی به تعدیل مهریه به دلیل کاهش ارزش پول ندارد.
شرایط صحت مهریه
شرایط صحت مهریه در قانون ایران به شرح زیر می‌باشد:
- مالیت داشته باشد: مهریه باید چیزی باشد که دارای ارزش مالی و منفعت اقتصادی باشد. مثل سکه، پول، زمین، سهام و یا آموزش حرفه‌ای و……
- قابل تملک باشد: مرد باید مالک چیزی باشد که به عنوان مهریه به زن تملیک می‌کند و این مالکیت هم باید قابل انتقال به زن باشد.
- معلوم و معین باشد: مهریه باید بین طرفین طوری که باعث رفع جهالت باشد معلوم شود. معلوم بودن مهریه به معنی معلوم بودن مقدار، جنس و وصف آن میشود
- مشروع باشد: مهریه نباید خلاف شرع و قانون باشی.
- امکان تسلیم آن به زوجه باشد: مهریه باید چیزی باشد که بتوان آن را تسلیم زن کرد.
موارد عدم صحت مهریه:
- تعیین مهریه ناممکن
- تعیین مهریه غیر قابل تملک
- تعیین مهریه نامشروع
- تعیین مهریه غیرمعین
- تعیین مهریه‌ای که تسلیم آن به زوجه ممکن نباشد.
ضمانت اجرای مهریه
مالکیت زن بر مهریه و ضمانت اجرای آن در ماده 1082 قانون مدنی: زن مالک مهر خود است و میتواند هر گونه تصرفی که می‌خواهد را بر آن داشته باشد. بنابراین اگر مهر معین باشد با عقد نکاح به مالکیت زن در می‌آید و زن هرگونه تصرف مالکانه‌ای میتواند بر مهر خود داشته باشد. چنانکه میتواند آن را بفروشد یا ببخشد یا حتی اجاره دهد.
اگر مهر کلی باشد مثل طلا یا هر چیز دیگری، به محض عقد نکاح، شوهر بدهکار زن میشود و موظف به پرداخت آن است و زن هر وقت که بخواهد میتواند آن را مطالبه کند.
و اما در ایران ضمانت اجرای مهریه به دو دسته کلی تقسیم میشود:
- ضمانت اجرای مهریه عام: این نوع ضمانت اجرای مهریه شامل تمام تعهدات و دین‌ها است. این ضمانت اجرای مهریه در مورد مهریه نیز قابل اجرا است. به همین دلیل زن میتواند زن میتواند برای دریافت مهریه خود و مطالبه آن به دادگاه مراجعه کند و در دادگاه مرد را نسبت به پرداخت مهریه محکوم کند. در صورتی که مرد از پرداخت مهریه امتناع کند، زن میتواند تمام اموال مرد را توقیف کرده و به نفع خود تملک کند.
- ضمانت اجرای مهریه خاص: در این نوع ضمانت اجرای مهریه، تنها شامل مهریه مشود و سایر تعهدات و دین‌ها را در بر نمی‌گیرد. در این نوع ضمانت اجرای مهریه در ایران، دو نوع ضمانت اجرای مهریه خاص شامل میشود:
- سند ازدواج: این سند، یک سند رسمی است که در آن میزان مهریه قید شده است. این سند برای تعهد مرد ایجاد شده است و زن میتواند توسط آن مهریه خود را مطالبه کند.
- ضامن: در عقد نکاح، جهت پرداخت مهریه می‌توان ضامن تعیین کرد. ضامن، شخصی است که متعهد میشود در صورت پرداخت نکردن مهریه توسط مرد، آن را به زن بپردازد.
نکات مهم در خصوص ضمانت اجرای مهریه:
- زن برای مطالبه مهریه خود، نیازی به طلاق گرفتن ندارد.
- زن میتواند هم‌زمان از طریق دادگاه و اجرای ثبت برای وصول مهریه خود اقدام کند.
- در صورت فوت مرد، مهریه از ماترک او پرداخت میشود.
- مهریه از جمله دینی است که شامل مرور زمان نمی‌شود.
وصول مهریه
وصول مهریه فرایندی است که زن میتواند از طریق آن، مهریه خود را از مرد دریافت کند. وصول مهریه از دو طریق دادگاه و اجرای ثبت انجام میشود که در ادامه به بررسی مراحل هرکدام می‌پردازیم:
- مراحل وصول مهریه از طریق دادگاه:
1. تنظیم دادخواست: زن باید با مراجعه به دادگاه خانواده، دادخواست مطالبه مهریه تنظیم کند.
2. ثبت دادخواست: دادخواست به دفاتر خدمات قضایی الکترونیک ارجاع میشود و پس از ثبت، به دادگاه مربوطه ارسال میشود.
3. تعیین وقت رسیدگی: دادگاه وقت رسیدگی را تعیین و به طرفین ابلاغ می‌کند.
4. رسیدگی در دادگاه: در جلسه رسیدگی، زن و مرد حضور یافته و دلایل و مستندات خود را ارائه می‌کنند.
5. صدور رأی: دادگاه پس از بررسی دلایل و مستندات، رأی خود را صادر می‌کند.
6. اجرای رأی: در صورت محکومیت مرد به پرداخت مهریه، زن میتواند با مراجعه به اجرای احکام دادگاه، نسبت به اجرای رأی اقدام کند.
- مراحل وصول مهریه از طریق اجرای ثبت:
1. مراجعه به دفترخانه: زن باید با در دست داشتن سند ازدواج به یکی از دفاتر اسناد رسمی مراجعه کند.
2. ثبت درخواست: زن باید درخواست صدور اجرائیه را به دفترخانه ارائه کند.
3. صدور اجرائیه: دفترخانه پس از بررسی مدارک، اجرائیه را صادر می‌کند.
4. ابلاغ اجرائیه: اجرائیه به مرد ابلاغ میشود.
5. اقدامات اجرایی: در صورت عدم پرداخت مهریه توسط مرد، زن میتواند با مراجعه به واحد اجرای ثبت، نسبت به توقیف اموال مرد اقدام کند.
اخذ مشاوره از : ۱۰ تا از بهترین وکیل کرج
اثر انحلال ازدواج در مهریه
اثر انحلال ازواج در مهریه به نوع انحلال و شرایط آن بستگی دارد. به طور کلی در موارد زیر انحلال ازدواج بر مهریه تأثیر می‌گذارد:
- طلاق:
در طلاق رجعی، تا زمانی که مرد به زن رجوع نکرده و عده زن تمام نشده است، زن مستحق مهریه کامل است. ولی در طلاق بائن زن مستحق نصف مهریه است مگر اینکه در عقد نکاح شرط شده باشد که در صورت طلاق بائن هم زن مهریه کامل را دریافت کند.
- فسخ نکاح:
در صورتی که فسخ نکاح به زوج باشد، زن مستحق مهریه نیست. ولی در فسخ به زوجه، زن مستحق تمام مهریه است مگر اینکه در عقد نکاح شرط شده باشد که در صورت فسخ به نفع زوجه، زن مهریه را دریافت نکند.
- بذل مهریه:
در صورتی که زن از مهریه خود ابراء کند دیگر حق مطالبه مهریه را ندارد.
- مرور زمان:
از آن جایی که مهریه از جمله دینی است که شامل مرور زمان نمی‌شود، زن میتواند در هر زمانی که بخواهد مهریه خود را از مرد مطالبه کند.
کلام آخر
از آنجایی که مفهوم مهریه و چگونگی دریافت آن دغدغه بسیاری از شما عزیزان است، ما در این مقاله با بررسی مفهوم جامع و دقیق مهریه سعی کردیم تا با صراحت به شما عزیزان این مفهوم را انتقال دهیم که مهریه چیست. در این مقاله با بررسی ابعاد مختلف مهریه، اطلاعات زیادی را در دست شما عزیزان قرار دادیم. همچنین شما با بررسی دقیق این مقاله می‌توانید اطلاعاتی از انواع مهریه به دست آورید که در دریافت آن میتواند به شما کمک شایانی بکند.
